Στην έκθεση παρουσιάζεται ένα πανόραμα των μουσικών οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν στον ελληνικό κόσμο τους τρεις τελευταίους αιώνες.

Τα μουσικά όργανα κατανέμονται σε τέσσερις ενότητες, όσες δηλαδή αναγνωρίζει η επιστήμη της Εθνομουσικολογίας (μεμβρανόφωνα, αερόφωνα, χορδόφωνα, ιδιόφωνα),  σύμφωνα με την ταξινόμηση των Hornbostel και Sachs (Γερμανοί Εθνομουσικολόγοι, μελετητές οργανολογίας) με κριτήριο το υλικό που πάλλεται για την παραγωγή του ήχου. Ανάμεσά τους, εκτίθενται μουσικά όργανα σημαντικών Ελλήνων οργανοποιών του 19ου και 20ού αιώνα, όπως ο Ιωάννης Σταθόπουλος, Δημήτριος Μούρτζινος, Φώτης Αυγέρης, Μανώλης Βένιος κ.ά., αλλά και επώνυμων μουσικών, όπως τα κλαρίνα των Τάσου Χαλκιά, Νίκου Καρακώστα και Βασίλη Σούκα, το σαντούρι του Αριστείδη Μόσχου, η κιθάρα της Δανάης Στρατηγοπούλου, η λύρα του Νίκου Ξυλούρη, το ούτι του Νίκου Σαραγούδα.

Στους χώρους της έκθεσης παρουσιάζεται πλούσιο εικονογραφικό υλικό, με βυζαντινές και μεταβυζαντινές παραστάσεις και φωτογραφίες από τη νεότερη εποχή, στις οποίες παρουσιάζονται μουσικά όργανα, μουσικοί και οργανοποιοί, καθώς και στιγμιότυπα από τον ετήσιο εθιμικό κύκλο της ελληνικής παράδοσης που τεκμηριώνουν την κατασκευή, τη χρήση και την εξελικτική πορεία των ελληνικών λαϊκών μουσικών οργάνων.

Το ταξίδι στον κόσμο της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής ξεκινά από το ισόγειο του κτηρίου, όπου παρουσιάζονται δύο μεγάλες κατηγορίες μουσικών οργάνων: τα μεμβρανόφωνα και τα αερόφωνα.

Τα μεμβρανόφωνα είναι όργανα που βγάζουν ήχο χάρη σε μια τεντωμένη μεμβράνη που πάλλεται. Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα τουμπελέκια, τα νταούλια και διάφορα είδη ντεφιού.

Στην περίπτωση των αερόφωνων, για να παραχθεί ήχος, πάλλεται  η στήλη αέρα, στο εσωτερικό τους. Την ομάδα των αερόφωνων συνθέτουν όργανα πιο απλά, όπως η φλογέρα και το σουραύλι, και όργανα πιο σύνθετα, όπως η τσαμπούνα και η γκάιντα.

Στον ίδιο χώρο μπορείτε να γνωρίσετε τα όργανα της κομπανίας, του κατεξοχήν λαϊκού συγκροτήματος της στεριανής Ελλάδας από τα μέσα του 19ου αιώνα.

Τέλος, στο ισόγειο θα συναντήσετε και τη νέα εκθεσιακή ενότητα του Μουσείου, με τα όργανα, προσωπικά κειμήλια, που δωρίζουν στο Μουσείο θρυλικοί εκφραστές της λαϊκής μουσικής. Η ενότητα αποτίει φόρο τιμής στους ανθρώπους που διατηρούν ζωντανή τη μνήμη και την κληρονομιά της μουσικής παράδοσης και ταυτόχρονα αναδεικνύει τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό των δράσεων του Μουσείου.

Ο όροφος του Μουσείου είναι αφιερωμένος στα χορδόφωνα, όργανα που παράγουν ήχο χάρη σε μια χορδή που πάλλεται, τεντωμένη ανάμεσα σε δύο σημεία.

Τα χορδόφωνα διαχωρίζονται σε τρεις επιμέρους οικογένειες, ανάλογα με την τεχνική παιξίματος. Στην πρώτη, τα «νυκτά», ο μουσικός «τσιμπά» τη χορδή με τα δάκτυλα ή με μια πένα. Στην οικογένεια αυτή ανήκουν δημοφιλή όργανα, όπως το λαούτο, η κιθάρα, το μπουζούκι, ο μπαγλαμάς αλλά και το ούτι, το μαντολίνο, το κανονάκι.

Στη δεύτερη, τα «κρουόμενα», ανήκει μόνο το σαντούρι, ένα εντυπωσιακό πολύχορδο όργανο, με εκατό χορδές και παραπάνω, τις οποίες ο μουσικός κρούει με δύο μπαγκέτες.

Στην τρίτη κατηγορία, τα «χορδόφωνα-τοξωτά», ο μουσικός δεν «τσιμπά» ούτε κρούει τη χορδή, αλλά την τρίβει με μία άλλη χορδή. Όργανα εμβληματικά της οικογένειας αυτής είναι η λύρα και το βιολί.

Κατηφορίζοντας προς το υπόγειο του Μουσείου θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε και ένα μηχανικό μουσικό όργανο, εξαιρετικά αγαπητό παλαιότερα, τη λατέρνα.

Στο υπόγειο ξεδιπλώνεται ο ιδιότυπος χαρακτήρας και η εντυπωσιακή ποικιλία των οργάνων που ονομάζονται ιδιόφωνα.

Τι είναι τα ιδιόφωνα; Μουσικά όργανα που παράγουν ήχο, όταν πάλλεται ολόκληρο το σώμα τους. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα κουδούνια, αρχαιότατο είδος, που το συναντάμε σε όλον τον κόσμο και σε όλους τους πολιτισμούς.

Στον ίδιο χώρο θα συναντήσουμε μια πλειάδα άλλων ιδιόφωνων μουσικών οργάνων, κάποια πολύ γνωστά, όπως το τρίγωνο που συνοδεύει τα παιδικά κάλαντα, άλλα παράξενα και απρόσμενα, όπως οι μασιές για το τζάκι και τα γυάλινα ποτηράκια.

Θα δούμε επίσης ηχητικά αντικείμενα-παιχνίδια, όπως οι σφυρίχτρες, οι ροκάνες και οι λαλίτσες.

Την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση του υπογείου συμπληρώνουν τα σήμαντρα, εμβληματικά ηχητικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στα μοναστήρια.